پروتئین وی یا پروتئین آب پنیر مکملی است که برخی از افراد در کنار تمرینات مقاومتی و برای کمک به تقویت سنتز پروتئین عضلانی و رشد توده عضلانی بدون چربی استفاده میکنند. پروتئین وی مزیتهای احتمالی دیگری مانند کاهش وزن و کاهش کلسترول را در اختیار شما قرار میدهد.
شیر از دو پروتئین اصلی تشکیل شده است، کازئین و پروتئین وی. پروتئین وی را میتوان از کازئین موجود در شیر جدا کرده و به عنوان محصول جانبی پنیرسازی تولید کرد. پروتئین وی (پروتئین آب پنیر) یک پروتئین کامل در نظر گرفته میشود، زیرا حاوی تمامی 9 اسید آمینه ضروری برای بدن است. در ضمن میزان لاکتوز موجود در پروتئین وی کم میباشد.
در این مقاله میخواهیم تمامی اطلاعاتی که باید در مورد پروتئین وی و مکمل وی بدانید را در اختیارتان قرار دهیم.
پروتئین وی چیست؟
پروتئین وی (Whey protein) مخلوطی از پروتئینهای جدا شده از مایعی است که در هنگام تولید پنیر از شیر جدا میشود. مایع شیر حاوی دو نوع پروتئین اصلی است:
- کازئین که 80 درصد آن را تشکیل میدهد
- وی که 20 درصد آن را تشکیل میدهد
وی در قسمت مایع شیر یافت میشود. در زمان فرآیند تولید پنیر، قسمتهای چرب شیر منعقد میشود و وی به عنوان یک محصول جانبی از آن جدا میگردد.
شاید چندین بار تا به حال ظرف ماست را باز کرده و مایع جدا شده بر روی ماست مشاهده کرده باشید. این مایع محتوی وی است. پنیرسازان قبل از اینکه ارزش تجاری آب پنیر را کشف کنند، آن را دور میریختند.
آب پنیر پس از جدا شدن در طی فرآیند تولید پنیر، مراحل مختلفی را طی میکند تا به چیزی تبدیل شود که عموما آن را تحت عنوان پروتئین وی میشناسند. از پودر پروتئین وی در انواع شیکها، به عنوان مکمل غذا و محصولات پروتئین بار اضافه میشود.
پروتئین آب پنیر به تنهایی طعم مطلوبی ندارد، از همین رو معمولا طعم دهندههای مختلفی را به آن اضافه میکنند. این طعمها اکثرا شامل سه طعم محبوب وانیل، شکلات و توت فرنگی میباشند.
در هنگام خرید وی همیشه به لیست مواد تشکیل دهنده توجه کنید. زیرا برخی از محصولات ممکن است دارای افزودنیهای ناسالمی مانند شکر تصفیه شده باشند.
مصرف پروتئین وی به عنوان یک مکمل غذایی، روش مناسبی برای افزودن پروتئین با کیفیت به رژیم غذایی روزانه شما است. به همین دلیل است که اکثر بدنسازان، افراد علاقهمند به ورزشهای سنگین، افرادی که به دنبال کاهش وزن هستند یا تنها به دنبال اضافه کردن پروتئین به رژیم غذایی هستند، از پروتئین وی استفاده میکنند.
همچنین پروتئینهای وی طعمدار نیز نسبتا خوشمزه هستند و میتوان از آنها برای افزودن طعمهای بسیار خوشمزه به دستورالعملهای تولید انواع غذاها و نوشیدنیهای سالم مانند اسموتیها استفاده کرد.
پروتئین وی به خوبی توسط سیستم هضم و جذب بدن تحمل میشود. اگرچه افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند باید مراقب باشند و حتی برخی افراد ممکن است به پروتئین وی نیز حساسیت نشان دهند.
پروتئین وی از شیر گاو بدست میآید و برای افراد وگان (Vegan) مناسب نیست.
مطالعه بیشتر: مکمل ورزشی چیست و چه کاربردی دارد؟
وی به افزایش مصرف آمینو اسید و BCAA کمک میکند
پروتئینها بلوکهای اصلی سازنده ساختمان بدن انسان هستند. پروتئینها برای ساختن چیزهای مهمی از جمله تاندونها، اندامها، پوست، هورمونها، آنزیمها، انتقال دهندههای عصبی و مولکولهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرند.
همچنین، پروتئینها بلوکهای سازنده عناصر انقباضی در عضلات شما هستند. پروتئینها از آمینو اسیدها، مولکولهای کوچکتری که مانند مهرههای روی یک رشته به هم متصل شدهاند، ترکیب شدهاند. هر کدام از آمینو اسیدها از طریق یک پیوند پپتیدی کووالانسی به همسایه خود متصل شده است. به همین دلیل به پروتئینها پلی پپتید نیز گفته میشود.
برخی از آمینو اسیدها توسط سلولهای بدن تولید میشوند، در حالی که برخی دیگر از طریق مواد غذایی که خورده میشود تامین میگردند. آمینو اسیدهایی که باید از طریق غذا دریافت کنید، اسیدهای آمینه ضروری نامیده میشوند.
پروتئینهایی که هر 9 آمینو اسید ضروری بدن را تامین میکنند بهترین نوع پروتئین هستند و پروتئین آب پنیر از این 9 آمینو اسید تشکیل شده است. وی سرشار از آمینو اسیدهای با زنجیره شاخهای مهم (BCAAها) مانند لوسین است که حاوی مقادیر زیادی از سیستئین میباشد. مطالعات نشان میدهند که لوسین آنابولیکترین اسید آمینه (محرک رشد) است و سیستئین میتواند به افزایش سطح آنتیاکسیدان سلولی گلوتاتیون کمک کند.
از همین رو به نظر میرسد که پروتئین وی در تحریک رشد انسان موثر است. به همین دلیل است که 50 تا 80 درصد پروتئین موجود در شیر مادر از پروتئین وی تشکیل شده است و در عوض 20 درصد از پروتئین شیر گاو از وی میباشد.
انواع پروتئین وی
چندین نوع محبوب از پروتئین وی وجود دارد. تفاوت اصلی آنها در نحوه فرآیند تولید آنها میباشد.
- پروتئین وی کنستانتره (WPC): حاوی حدود 70 تا 80 درصد پروتئین است. همچنین حاوی مقداری لاکتوز (قند شیر) و چربی است که بهترین طعم را به همراه دارد.
- پروتئین وی ایزوله (WPI): حاوی حداقل 90 درصد پروتئین است. پروتئین وی ایزوله از لاکتوز و چربی کمتری برخوردار است و فاقد بسیاری از مواد مغذی مفید موجود در کنستانتره پروتئین وی میباشد.
- پروتئین وی هیدرولیز شده (WPH): وی هیدرولیز شده از قبل هضم شده است تا سریعتر جذب بدن شود. استفاده از وی هیدرولیز باعث افزایش 28 تا 43 درصدی سطح انسولین نسبت به وی ایزوله میشود.
به نظر میرسد که کنسانتره پروتئین آب پنیر به طور کلی بهترین گزینه برای خرید پروتئین وی میباشد. البته گزینههای زیادی از پروتئین وی وجود دارد که شما میتوانید به صورت آنلاین آنها را خریداری کنید.
پروتئین وی کنسانتره ارزانترین نوع موجود است که مواد مغذی موجود در آب پنیر را حفظ کرده است. بسیاری از مصرف کنندهها نیز طعم این نوع از وی را ترجیح میدهند که احتمالا به دلیل وجود لاکتوز و چربی موجود در آن است.
اگر در هضم وی کنستانتره مشکل دارید یا میخواهید پروتئین بیشتری دریافت کنید و سطح کربوهیدرات و چربی را پایین نگه دارید، پروتئین وی ایزوله یا هیدرولیز شده گزینههای بهتری برای شما هستند.
پروتئین وی ایزوله (WPH) به دلیل بهبود قابلیت هضم و کاهش آلرژیزا بودن، معمولا در مکملهای پروتئینی پزشکی و شیر خشکهای مخصوص نوزادان استفاده میشود.
این نکته را به خاطر داشته باشید که با وجود اینکه وی کنسانتره محبوبترین شکل وی در بین مصرف کنندهها میباشد، اما اکثر مطالعات انجام شده بر روی وی ایزوله صورت گرفته است و ارقام و آمار موجود در مورد پروتئین وی مربوط به وی ایزوله میباشد.
اثرات مصرف پروتئین وی بر توده و قدرت عضلانی
شناخته شدهترین دلیل استفاده از مکملهای پروتئین وی، برای افزایش توده و قدرت عضلانی است. پروتئین وی در میان عموم ورزشکاران، بدنسازان، مدلهای تناسب اندام و همچنین افرادی که به دنبال بهبود عملکرد ورزشی خود در باشگاهها هستند، محبوب است.
پروتئین وی به طریق روشهای مختلفی باعث افزایش قدرت عضلانی میشود که عبارتند از:
- تامین بلوکهای سازنده: وی باعث تامین پروتئین و آمینو اسیدها میشود که به عنوان بلوکهای سازنده برای افزایش رشد عضلات عمل میکنند.
- ترشح هورمونها: پروتئین وی باعث ترشح هورمونهای آنابولیک (مانند انسولین) شده که میتوانند رشد عضلهها را تحریک کنند.
- تامین لوسین: پروتئین وی سرشار از آمینو اسید لوسین است که سنتز پروتئین عضلانی را در سطح مولکولی و ژنتیکی تحریک میکند.
- جذب سریعتر: پروتئین وی در مقایسه با انواع پروتئینها جذب سریعتری دارد و مورد استفاده قرار میگیرد.
مطالعات انجام شده نشان دادهاند که در صورت مصرف پروتئین وی درست قبل، بعد یا در حین انجام تمرینات ورزشی، بر افزایش عضله سازی موثر میباشد. سنتز پروتئین عضلانی معمولا در دوره زمانی بعد از انجام تمرینات به حداکثر میزان خود میرسد.
با این وجود، بررسیهای اخیر این نتیجه را به همراه داشته است که کل میزان پروتئین دریافتی در طول روز در رشد عضلانی موثر است. به نظر میرسد که چه پروتئین در حین انجام تمرینات مصرف شود یا در زمان دیگری مورد استفاده قرار بگیرد، تفاوت چندانی نداشته باشد.
در مقایسه با سایر انواع پروتئینها مانند پروتئین سویا، پروتئین وی عملکرد بهتری بر روی توده و قدرت عضلانی میگذارد. در مقایسه پروتئین وی با کازئین شواهد مختلفی بدست آمده است. به نظر میرسد که مصرف وی در کوتاه مدت موثرتر باشد، اما پروتئین کازئین رشد عضلانی را در یک دوره طولانیتر تحریک میکند و اثر کاملا مشابهای را به جا میگذارد.
این نکته را به یاد داشته باشید که اگر روزانه مقدار قابل توجهی گوشت، تخم مرغ، ماهی و لبنیات مصرف میکنید (همگی دارای مقدار پروتئین باکیفیت هستند)، اضافه کردن مکمل وی ممکن است تفاوت و مزیت چندانی ایجاد نکند.
همچنین تاثیر پروتئین وی بر قدرت و رشد عضلانی ممکن است با سایر عوامل ترکیب شود و بر روی هر فردی نتیجه مختلفی را به جا بگذارد.
در کل میتوان گفت که شواهد زیادی وجود دارد که نشان میدهند پروتئین وی در افزایش حجم عضله و افزایش قدرت ماهیچهها موثر است، اگرچه نتایج برخی از مطالعات هیچ تاثیری را نشان نمیدهد.
پروتئین وی باعث سیری میشود و ممکن است به کاهش وزن کمک کند
تا به امروز این نکته مشهود بوده است که پروتئین میتواند به کاهش وزن کمک کند، زیرا تا حد زیادی سیر کنندهترین درشت مغذی موجود است.
خوردن پروتئین میتواند مصرف انرژی را بین 80 تا 100 کالری در روز افزایش دهد و باعث میشود تا افراد به صورت خودکار تا 441 کالری کمتری در روز بخورند. نتایج یک مطالعه نشان داد که در صورتی که 25 درصد از کالری روزانه خود را از پروتئین بدست بیاورید، اشتها شما تا 60 درصد کاهش پیدا میکند و میل خوردن میان وعدههای دیر وقت به نصف کاهش مییابد.
مصرف پروتئین وی یک راه عالی برای تامین میزان پروتئین روزانه است که میتواند فواید زیادی برای کاهش وزن داشته باشد.
در صورتی که به دنبال کاهش وزن و لاغری هستید، استفاده از مکمل وی به شما کمک میکند تا هم وزن خودتان را کاهش دهید و هم عضلات خود را حفظ کنید.
سایر فواید مصرف پروتئین وی برای سلامتی
وی بیش از یک منبع پروتئینی با کیفیت است و میتواند مواد مغذی مورد نیاز بدن را نیز تامین کند. این مواد مغذی شامل لاکتوفرین (lactoferrin)، بتا-لاکتوگلوبولین (beta-lactoglobulin)، آلفا-لاکتالبومین (alpha-lactalbumin) و ایمونوگلوبولینها (immunoglobulin) میباشند.
مصرف پروتئین وی میتواند فواید بیشتری از عضلهسازی، افزایش قدرت عضلات و لاغری برای سلامتی بدن داشته باشد. این فواید شامل کاهش فشار خون، کاهش قند خون و کاهش علائم استرس و افسردگی میباشند.
همچنین پروتئین وی میتواند از شما در مقابل سرطان محافظت کند، علائم هپاتیت را کاهش دهد، تراکم استخوان را افزایش داده و عملکرد سیستم ایمنی را در بیماران HIV بهبود ببخشد. در ضمن در مطالعات آزمایشگاهی، پروتئین وی توانسته طول عمر موشها را افزایش دهد.
این طور به نظر میرسد که وجود مقدار اسید آمینه سیستئین بسیار بالا در پروتئین وی، باعث ایجاد چنین فواید و مزیتهایی شده است. سیستئین این مزیتها را با افزایش سطح گلوتاتیون که ماده آنتی اکسیدان اصلی در سلولها بدن میباشد، به وجود میآورد.
میزان دوز مصرفی پروتئین وی در روز
دستورالعملها و عددهای مختلفی در رابطه با مصرف میزان پروتئین وی در طول روز وجود دارد. در کل میتوان گفت که میزان پروتئین وی که باید روزانه مصرف کنید به وزن بدن، سطح فعالیت و اهداف تناسب اندام شما بستگی دارد. میانگین دوز توصیه شده معمولا بین 25 الی 50 گرم پروتئین در روز میباشد.
توجه داشته باشید که اگر میزان پروتئین دریافتی شما در حال حاضر زیاد است، اضافه کردن مکمل وی در کنار میزان غذای مصرفی میتواند غیر ضروری باشد.
اثرات جانبی استفاده از پروتئین وی
در صورت مصرف مکمل پروتئین وی با رعایت دستورالعملهای گفته شده بر روی بسته بندی آن، احتمالا برای اکثر بزرگسالان بیخطر باشد. اما استفاده از دوزهای بالا از پروتئیین وی میتواند اثرات جانب مانند افزایش حرکات روده، آکنه، حالت تهوع، تشنگی، نفخ، کاهش اشتها، خستگی و سردرد را به همراه داشته باشد.
همچنین افراد دارای مشکلات کلیوی یا کبدی بهتر است قبل از استفاده از مکملهای پروتئین وی با پزشک متخصص خود مشورت کنند.
برخی از افراد به پروتئین وی حساسیت نشان میدهند. اگر نمیتوانید کنسانتره پروتئین وی را تحمل کنید، وی ایزوله یا هیدرولیز میتواند جایگزین مناسبتری باشند. حتی میتوانید به سادگی از مصرف پروتئین وی اجتناب کنید و از سایر غذاهای غنی از پروتئین استفاده نمایید.
به طور کلی بخواهیم بگوییم، مصرف پروتئین وی برای اکثر افراد ایمن است و میتوانند آن را بدون مشکل مصرف نمایند
حرف آخر
استفاده از پروتئین وی یک راه فوقالعاده سالم برای افزودن میزان پروتئین بیشتر به رژیم غذایی است. وی یک منبع پروتئینی با کیفیت است که توسط بدن انسان جذب شده و به صورت موثری مورد استفاده قرار میگیرد.
استفاده از پروتئین وی به خصوص برای ورزشکاران، بدنسازیان یا افرادی که نیاز به افزایش توده عضلانی و قدرت در حین از دست دادن چربی دارند بسیار مهم است.
زمانی که صحبت از افزایش حجم و قدرت عضلانی در کنار کاهش چربی میشود، پروتئین به عنوان پادشاه مواد مغذی شناخته میشود. در چنین شرایطی پروتئین وی از سایر اشکال پروتئین بهتر عمل میکند.

